Afscheid

Vorige week stond in het teken van het afscheid van Mam. Eerst gingen we vanuit hier naar Matrice, waar Mam lag. Daar zouden L en ik blijven om de mensen te ontvangen die nog persoonlijk afscheid wilden nemen van Mam. Toen we daar aankwamen was bijna de hele familie daar nog. Nog even met elkaar bij Mam gekeken en toen is de rest van de familie met M en K vertrokken naar Vlaardingen. Twee uur lang zijn er vervolgens steeds mensen geweest om afscheid te nemen. Hoewel het niet de bedoeling was dat er iemand van de familie zou zijn ben ik blij dat ik dit toch gedaan heb. Volgens mijn schoonzusje zou het zwaar zijn, maar ik vond het alleen maar mooi om de warmte te voelen van de mensen die stuk voor stuk een warme band met Mam hadden. Het was al na zevenen toen we zachtjes door de dames van Matrice richting de deur werden geloosd. Om half 8 begon immers de afscheidsbijeenkomst en daar moesten we natuurlijk niet te laat komen.Deze bijeenkomst was in het kerkcentrum. Daar konden 400 mensen in en de zaal zat bijna helemaal vol. Zeker 390 mensen waren daar, waaronder ook vrienden van ons uit Ede. Wat geweldig dat zij helemaal voor ons naar Vlaardingen waren gekomen. Mijn broertje zou het spits afbijten en de mensen welkom heten. Hij kwam niet verder dan de eerste  woorden en toen brak hij. Hij probeerde nog verder, maar het ging niet. Mijn vader bedacht zich geen moment en stapte naast zijn zoon op het podium en sloeg een arm om hem heen. Daar ging kennelijk een enorme kracht vanuit want mijn broertje kon zijn verhaal netjes vertellen. Daarna was het mijn beurt. Ik zou een gedicht voorlezen wat ik de dag na Mam’s overlijden van een hele goede vriendin van haar gehad had. L ging samen met mij het podium op en gesteund (letterlijk en figuurlijk) door twee mannen kon ik mijn gedicht voordragen. Van te voren had ik ook aan Mam gevraagd me te helpen. Voordragen was immers haar ding. Het ging goed. Ik voelde de steun door mijn lichaam stromen. Daarna kwam nog een vriendin van Mam die haar al vanaf de kleutertijd kende. Leuk om die verhalen van vroeger te horen. Toen een vriendin, mede namens de tennisvereniging waar mam al meer dan 35 jaar lid van was, toen iemand van de volksuniversiteit waar mam als vrijwilligster werkte en iemand van het koor waarin mam zong. Mam was een zeer veelzijdig iemand en er kwamen dingen naar boven die ik nog niet wist. Ze deed veel meer dan ik ooit heb geweten. Ze was veelzijdiger dan ik dacht. Als laatste zong het koor nog twee stukken, stukken waarin mam ook nog gezongen had. Moeilijk voor pap die ergens nog de stem van mam dacht te horen. Na afloop was er een hele rij met mensen die ons allemaal wilden condoleren. Bekenden, onbekenden, vrienden, familie, buren….De rij was eindeloos, de wensen waren warm en gemeend. Als laatste zowat kwam mijn buurjongen van vroeger. Toch jaren de liefde van mijn leven geweest. Toen kwam het er niet van. Voor hem was deze spring in het veld toch iets te spontaan. Maar toch… er is toch altijd iets blijven hangen tussen ons….

Na afloop nog even met de hele familie naar het huis van mijn vader. En dan vroeg naar bed, nou ja vroeg….

Vrijdag was de dag van de crematie. Al vroeg moesten we naar Matrice, waar we mam zouden ophalen. Ze lag voor het eerst in de kist. Zo definitief. Maar ze blijft er zo mooi uitzien, alsof ze slaapt. Waarom gaan die ogen toch niet meer open, waarom reageert ze toch niet meer. Het is soms zo moeilijk om echt te vatten dat ze er echt niet meer is, althans niet meer in de vorm zoals wij haar kennen. Een combinatie tussen lichaam en geest. Haar geest is er nog, van haar lichaam nemen we straks afscheid. Maar het lijkt alsof we nu van alles afscheid nemen. Met elkaar maken we de kist dicht, nadat we haar allemaal nog even gedag hebben gekust. Daarna dragen we met 6 mensen de kist naar buiten. M en ik, mijn nichtje en haar vriend, mijn zwager en mijn broer. We zetten haar in de auto, samen met alle bloemen die al naar Matrice zijn gekomen. Met elkaar rijden we naar het crematorium.

Het crematorium Hofwijk in Rotterdam kende ik nog niet maar als ik de zaal binnenkom wacht mij een aangename verrassing. Geen houten banken of kille stoeltjes. Voor de familie staan er 2 mooie grote banken. We kunnen er allemaal makkelijk op zitten en als we elkaar willen troosten kunnen we zo wat heen en weer schuiven. Wat ontzettend aangenaam is dit. Voor de rest van de mensen zijn er ruime tweezitsbankjes. Ook erg comfortable. We zetten de kist met Mam neer en zetten alle bloemen er omheen. Dan begint het finale afscheid. Mijn oom begint, daarna is er een stuk koormuziek, een opname van het koor van Mam, waar ze zelf in meezingt. We zijn allemaal in tranen. Dan spreekt een andere oom, de broer van Mam. Een verhaal met een kwinkslag. We herkennen mam in haar jonge broer. Weer een koorstuk, zo mooi dat iedereen weer in tranen is. Dan is de vloer voor ons. Als kinderen en kleinkinderen zullen we ook ons verhaal vertellen. We gaan met een groep erheen. De rest blijft bij pap. De jongste begint, mijn nichtje. Ze heeft zelf een prachtig gedicht geschreven. Ze heeft er moeite mee het voor te lezen, maar ze red het, met de laatste zin in tranen. Dan mijn jongste zusje. Zij heeft ook zelf een prachtig gedicht geschreven. Ook zij heeft de kracht het te lezen. Later zegt ze dat ze heeft gevraagd aan mam om haar te helpen en dat ze mam voelde. Dan vertellen mijn broer en andere zus een verhaal over mam, zoals ze was, in de vorm van een lijstje. het is een verhaal met wat anecdotes. Er wordt wat gelachen in de zaal, want het is herkenbaar. Als laatste mag ik. Ik vertel een stukje over de laatse weken met mam, vanaf dat ik hoorde dat ze ziek was en ik lees twee gedichten voor. Eén gedicht had een vriendin van mam aan haar gestuurd als steun toen ze ziek was. Samen met mam had ik afgesproken dat ik het voor zou lezen. Daarna hetzelfde gedicht als ik donderdag had gelezen, gekregen van een andere vriendin van mam. Voor ik begon had ik steun van mam gevraagd. Ik voelde een warmte in mijn lichaam toen ik begon. Er stroomde een kracht door me heen. Ik kon mijn verhaal voordragen, tot de laatste zin. Het Dag lieve Mam, tot later moest ik in een snik uitspreken. Later zei een vriendin van Mam die ook wat spiritueel is dat dat logisch was. Dat deel kon Mam niet helpen met voorlezen, dat moest ik helemaal zelf doen.

Na ons stuk weer muziek Dit keer echt heftig. Annemieke van Dam, buurmeisje van mijn ouders geweest en altijd het nepkind van mijn moeder zingt Autumn Leaves, werkelijk zo ontzettend mooi. Wel vanaf CD. Annemiek staat zelf op de planken in Munchen als Elisabeth, maar had al gezegd dat ze dit lied nooit live voor Mam zou kunnen zingen. Ze zou zelf geheel in tranen zijn en er zou geen noot uitkomen. Maar dit is werkelijk prachtig, zo ontzettend aangrijpend, zo passend.

Dan nog muziek van Rachmanivov, weer een koorstuk en de mensen verlaten de zaal. Iedereen aangedaan en laten ons nog even met Mam achter. Totdat de dames van Matrice komen zeggen dat we nu echt afscheid moeten nemen. Dat het nu echt voorbij is. We laten mam alleen en gaan. Af en toe toch nog even terug naar de zaal. Ik kan het niet laten, ik wil nog even bij haar zijn nu het nog kan. Dan gaat de deur dicht en gaan we terug naar Vlaardingen. Daar wachten de familie en vrienden in het clubhuis van de tennisvereniging. We hebben daar nog een mooie bijeenkomst. Het afscheid was absoluut Mam-waardig